Kształtowanie odpowiedzialności

"Potrafię to zrobić!" - do takiego odkrycia dochodzi
każde zdrowe dziecko. Takich odkryć w życiu małych
pociech jest wiele. Dają one małemu człowiekowi
naturalną przyjemność. Dobrze jest, kiedy dorośli
nie traktują tych, nawet drobnych, dziecięcych
osiągnięć, jako czegoś obowiązującego. A najlepiej
jeśli widzą w tym sygnały rozwoju i dojrzewania.

W sprzyjającej atmosferze można usłyszeć, jak
dzieci z radością wykrzykują: "Umiem zapiąć guziki!",
"Potrafię narysować domek!", "Wiem, co znaczy ten
znak!", "Ja też poodkurzam, mamo!", "Potrafię
sprzątnąć ze stołu!", "Umiem na pamięć cały
alfabet!"… Przykłady te pokazują, że już na starcie
życia wszystkie doświadczenia łączą się
z przyjemnością, satysfakcją i dumą. Nic nie odbywa
się jednak samoistnie czy automatycznie. Wymaga
to pewnego wysiłku ze strony dorosłych.

Należy dbać, by w czasie dorastania dziecka, nie
podejmować za niego wszystkich decyzji. Jeżeli nie
będzie się stawiało przed dzieckiem żadnych
oczekiwań i wymagań, wówczas istnieje
niebezpieczeństwo, że pozostanie ono zależne.
Nie ukształtuje się w pełni jako odrębna jednostka.
Nie posiądzie umiejętności stosownych
do swego wieku i poczucia odpowiedzialności
za siebie.

Z drugiej strony, jeżeli zbyt wcześnie zaczyna się
wymagać od dziecka i do tego zbyt dużo
(przekroczenie możliwości), wówczas istnieje
niebezpieczeństwo, że stanie się ono bierne.
Może czuć się zdominowane i nieudolne.
Tym samym nie może się dokonać w pełni proces
indywidualizacji i wykształcenia poczucia
odpowiedzialności za siebie.

Istotne jest, by rodzice zrozumieli, że naturalnym
procesem rozwoju jest samokształtowanie
w kierunku autonomii. Rozumiejąc ten fakt
powinni wspierać taki proces u swojego dziecka.

Warto także poszukiwać możliwości powiększania
kompetencji dziecka i poczucia odpowiedzialności
za siebie:

- Dążmy do współpracy, a nie oczekujmy „ślepego”
posłuszeństwa.

- Uczmy swoje dzieci dostrzegać przyczynowe
powiązania pomiędzy działaniami a ich skutkami.

- Twórzmy atmosferę bezpieczeństwa, szacunku,
akceptacji i zaufania.

- Twórzmy okazję, w której dzieci będą miały
odpowiednie do ich wieku wybory i obowiązki.

- Wyznaczajmy zadania, które pozwolą dzieciom
uczestniczyć w prowadzeniu domu (jak np.
sprzątanieze stołu, wynoszenie śmieci...).

- Uczmy wytrwałości dając dobry przykład.

- Chwalmy osiągnięcia.

- Doceniajmy oznaki odpowiedzialności.

- I WRESZCIE ! Okazujmy wiarę w możliwości
i w wartość dziecka.